Vinkebrug: knooppuntje van grootse historische gebeurtenissen

Bestaande plekken in de buurt inkleuren met verhalen van vroeger is wat André van der Veen, voorzitter van vereniging Historisch Halfweg, graag doet. 

“Sta je nu op de driesprong van wegen, evenwijdig aan de A200 tussen Haarlem en Halfweg, zie je niks bijzonders. Alleen een fietstunneltje onder de autoweg en het treinspoor door. In de volksmond kent iedereen het als de plek waar ooit een bushalte was. Toch is hier buurtschap Vinkebrug, ook wel De Vink genoemd, ontstaan. Een gehucht van zo’n twintig boerderijen en woonhuizen.” 

Middeleeuws slotenpatroon

De Vink of Vinkebrug lag in een oud poldergebied. “Deze polder is ontstaan rond de 12e eeuw, in de late Middeleeuwen. Nadat alle bomen waren gekapt, was er behoefte aan een nieuwe bron van brandstof om bijvoorbeeld te kunnen koken. Vanuit Velsen werd richting Halfweg het hogere, droge veen afgegraven tot grondwaterniveau. De sloten die ontstonden, dienden voor de afvoer van water. Als je een landkaarten uit de 16e eeuw, toen het maken van kaarten begon, naast Google Maps legt, zie je dat het slotenpatroon identiek is. Zelfs de sloten die toen breder waren, zijn dat nu nog. Echt verbluffend!” Wanneer er precies boerderijen werden gebouwd is niet duidelijk. Wel is bekend dat het gebied rondom Spaarnwoude met de bekende Stompe Toren al werd bewoond. 

Bruggetje naar Rottepolder 

De herkomst van de naam Vinkebrug is onduidelijk. “Toen in 1631 de trekvaart tussen Amsterdam en Haarlem werd gegraven, doorsneed deze de Verenigde Polder waardoor een nieuwe polder ontstond: de Rottepolder. De landbouwgrond, die naast het huidige knooppunt Rottepolderplein lag, was voor boeren niet meer bereikbaar. Er werd dus een brug over de trekvaart aangelegd. Deze kreeg de naam Vinkebrug. Toch bestond de naam Vinkebrug al! Vermoedelijk is de naam te danken aan het feit dat Vink een veel voorkomende achternaam was. Leuk weetje is dat in het westelijk deel van Nederland het gebruik van achternamen al gangbaar was, terwijl in de rest van het land alleen adellijke en belangrijke families achternamen gebruikten. Het gebruik van achternamen werd in 1811 pas verplicht door Napoleon.” 

Huismus wordt volksverhuizer 

De aanleg van de trekvaart, de eerst in Nederland die ook bestemd was voor personenvervoer, zorgde voor een omwenteling in de mobiliteit.

“Rond het jaar 1000 kwam zo’n 80 procent van de mensen gedurende z’n leven niet verder dan vijf kilometer buiten de woonplaats. Het is voorstelbaar dat in die tijd ook de dialecten zijn ontstaan. Er was weinig uitwisseling tussen mensen. De kortste weg van Haarlem naar Amsterdam liep via Halfweg, over de Spaarndammerdijk. Halfweg was een strategisch punt. De drie spuisluizen zorgden dat doorgaand verkeer mogelijk was. Aan de noordkant lag immers het IJ en aan de zuidkant het Spieringmeer dat uitmondde op het Haarlemmermeer. Andere opties waren flinke omwegen via Leiden of Zaandam. De komst van de trekvaart zorgde dat ineens 200.000 mensen per jaar heen en weer reisden tussen Haarlem en Amsterdam.” 

Van trekvaart naar A200 

Het trekvaartverkeer begon ’s ochtends vroeg en ging tot laat in de avond door. “In Halfweg en vermoedelijk ook in omliggende buurtschappen als De Vink waren stallen waar de (trek)paarden konden rusten. Al gauw ontstond naast de trekvaart een onverharde weg voor paardenverkeer en koetsen. Halverwege de 19e eeuw werd het jaagpad verhard. Dit is de basis van de huidige snelweg A200. Nadat in 1839 de eerste trein in Nederland ging rijden tussen Haarlem en Amsterdam, bleef de trekvaart nog in gebruik. Pas veertig jaar later hield de trekvaart op te bestaan. De oude trekvaart is rond 1970 door wegverbredingen verloren gegaan.” 

Waterleiding en telefoonlijn 

De vooruitgang op gebied van vervoer en communicatie voltrok zich op de stoep van het buurtschap Vinkebrug. Na de aanleg van de trekvaart en de spoorlijn, liep ook de eerste waterleiding (1853) van Nederland langs het buurtschap. Langs hetzelfde traject werd ook de eerste telefoonlijn tussen twee steden, Haarlem en Amsterdam, in 1888 aangelegd. 

Van de kaart verdwenen 

Uiteindelijk leidden ontwikkelingen in het vliegverkeer tot het einde van het buurtschap. In 2003 werd de Polderbaan aangelegd. “Die zorgde ervoor dat het buurtschap soms letterlijk op z’n grondvesten trilde. Er zijn zelfs dakpannen gesneuveld! Toen in 2009 een vliegtuig van Turkish Airlines neerstortte in de Rottepolder werd Vinkebrug op een haar na gespaard. Uiteindelijk duurde het tot nog jaren voordat de sloopplannen en een regeling voor de schadevergoeding waren afgerond. Inmiddels zijn alle woonhuizen verdwenen. Wat nu nog van het buurtschap rest zijn een paar loodsen en een manege. Wie wil mijmeren over vroegere tijden, vindt op de plek van het voormalige buurtschap een verhalenpaal en kan die tijd in zich opnemen staand op de grond waar het zich allemaal afspeelde.”