Spaarnwoude: het oudste gebied van Haarlemmermeer

Henk Koelman houdt zich bezig met geschiedenis en genealogie. Hoe hij betrokken is geraakt bij de geschiedenis van Spaarnwoude en dan met name van de Stompe Toren? “Ik was penningmeester van de Stichting Spaarndam 700 jaar. Bij de Stompe Toren zochten ze een penningmeester. Ik werd 29 jaar geleden gevraagd voor deze functie.”

Gebouwd op een strandwal

“Heel vroeger werd Spaarnwoude in de volksmond ‘Op ’t Hoog’ genoemd”, vertelt Henk Koelman. “Het dorp is gebouwd op de eerste strandwal die werd gevormd na de ijstijd, zo’n 5.000 tot 6.000 jaar geleden. Langzaamaan ontstonden er veengebieden. Door het vele water in het veen vormden zich allerlei riviertjes zoals het Spaarne, de Zaan en de Amstel. In het veengebied ontstonden bosschages. Hier dankt Spaarnwoude de naam aan; woud aan het Spaarne.” 

De Stompe Toren 

Icoon van Spaarnwoude en een monument op zich is het kerkje de Stompe Toren. Deze is oorspronkelijk gebouwd voor kerkdiensten. Henk Koelman: “Na de reformatie gingen mensen hier  niet meer naar de kerk. Ze gingen voor de zondagse dienst naar de kerk in Spaarndam. Vanaf 1880 is besloten geen kerkdiensten meer te verzorgen. In de jaren twintig en na de jaren vijftig van de vorig eeuw hebben twee kunstenaars hun atelier gehouden in het kerkje en organiseerden amateurarcheologen er tentoonstellingen en koffieconcerten. Tegenwoordig is het kerkje een culturele ontmoetingsplek. Je kan er vergaderen en het is een officiële trouwlocatie van de gemeente Haarlemmermeer. En je kan er op zondag in de zomermaanden een expositie bezoeken. De Stompe Toren is een van de oudste monumenten van de gemeente.”

Dorpsgezicht Spaarnwoude 

Naast het kerkje trekken twee oude boerderijen tegenover de kerk de aandacht. Henk Koelman: “De mythe ging dat op de plek van deze oude boerderijen vroeger het kasteel van Spaarnwoude heeft gestaan. Onder de huidige huizen zitten nog de kelders. De kloostermoppen in de tegels stammen af van het kasteel in Spaarnwoude. Kloostermoppen, ook wel kloosterstenen of monniksstenen genoemd, zijn middeleeuwse bakstenen. Archeologisch onderzoek wees uit dat het hier niet om een kasteel ging, maar om een flinke boerenhoeve.” 

Levend Erfgoed 

Henk Koelman vindt dat het thema van de verkiezing dit jaar, Levend Erfgoed, goed past bij Dorpsgezicht Spaarnwoude. “Dat zie je ook wel terug in de gemeenschap. Naast, de Stompe Toren, woonde een oude boer. Daar komt nu een stel wonen met twee kleine kinderen. Het dorp Spaarnwoude, hoe klein ook, leeft.”

Onderscheiden door ouderdom 

Dorpsgezicht Spaarnwoude onderscheidt zich van de andere twee genomineerde monumenten door de ouderdom. Henk: “Dit gebied is het oudste gebied van de huidige gemeente Haarlemmermeer. Er is geen kern zo oud als Spaarnwoude. En Spaarnwoude was een rustplaats voor de reizigers die van Haarlem naar Amsterdam gingen. Wat nu de Amsterdamse Poort heet in Haarlem was vroeger de Spaarnwoude Poort. In Spaarnwoude stond een herberg waar mensen konden overnachten om de volgende dag hun reis te vervolgen over de Spaarndammerdijk. Dit oude monument van Haarlemmermeer is in de zomermaanden nog steeds iedere zondag open voor exposities. En eens in de twee maanden is er een concert.”

Stemmen voor het Monument van het Jaar 

Het thema van Open Monumentendag dit jaar is ‘Levend Erfgoed’. Aan de hand van dit thema heeft de Commissie Omgevingskwaliteit Haarlemmermeer drie monumenten geselecteerd voor de verkiezing Monument van het Jaar 2023: Dorpsgezicht Spaarnwoude, Boerderij De Landman in Hoofddorp en het Pomphuisje in Nieuw-Vennep. Inwoners kunnen tot en met 17 augustus stemmen op hun favoriet via het stemformulier op de website. Tijdens Open Monumentendag (het weekend van 9 en 10 september) maakt wethouder Marja Ruigrok de winnaar bekend.