Rouwkoffers: kunst, kwetsbaarheid en kracht in één
“Ik werk met kunst om iets terug te doen voor andere mensen. Kunst kan de maatschappij beter maken.” Met die woorden vat kunstenaar Pablo Ponce zijn motivatie samen om mee te doen als creatief docent in project Rouwkoffers. Samen met rouwbegeleidster Marianne Vreeken begeleidde hij een groep cursisten die te maken hebben gehad met verlies van een dierbare.
In vijf creatieve bijeenkomsten maakten de cursisten van een blanco, houten koffer een persoonlijke rouwkoffer vol verdriet, liefde en herinneringen. Marianne: “Ik heb diepe bewondering voor de cursisten. Dat ze hier durven te komen, dat is een hele hoge drempel en dat doen ze toch.”
Van verstilling naar verbinding
Bij een terugblik naar de eerste bijeenkomst herinnert Marianne dat de cursisten dan ook wel een zetje in de juiste richting nodig hadden. “Ze waren heel bevroren”, aldus Marianne. “Maar door een goed idee van Pablo kwamen ze gelijk los." “Ze moesten twee lijstjes maken,” zegt Pablo. “Eentje met mooie herinneringen aan de overledene, en eentje over hoe ze zichzelf in de toekomst zien, zonder die persoon. Daarna verbeeldden ze dit in kunst, met schilderingen, ecoline, klei… Dat hoeft niet netjes te zijn. Het is juist experimenteel.” Marianne: "Op een gegeven moment zaten ze heerlijk te werken met allerlei materialen. Ze zeiden na afloop: ‘op dat moment was ik gewoon even uit mijn hoofd.’”
Creativiteit als ingang naar gevoel
Het is dan ook de combinatie van het mentale en het creatieve die deze cursus zo bijzonder maakt. “Praten helpt altijd,” zegt Marianne, “maar kunst raakt een diepere laag, die vaak onder woorden blijft. Het gaat het lichaam in. Kleien bijvoorbeeld, dat aardt je enorm. Je wordt er rustig van.” Naast beeldende kunst verwerken de cursisten ook foto’s, teksten en dierbare voorwerpen zoals een steentje van een vakantie of een kettinkje. “Die koffer wordt een soort altaar,” zegt Marianne. “Rechtop gezet kun je er een bloemetje of kaarsje bij zetten. Dat maakt het heel persoonlijk.”
Rechtop gezet is een rouwkoffer een soort altaar. Foto: Jur Engelchor
Een veilige plek voor kwetsbaarheid
De kracht van de bijeenkomsten zit niet alleen in de creativiteit, maar vooral ook in de sfeer van veiligheid en onderlinge steun. Marianne: “Het is bijzonder hoeveel mensen durven te delen in zo’n korte tijd. Dat komt doordat er vertrouwen is. Je zit met acht mensen in een kleine groep, allemaal met hun eigen verhaal. Sommigen verloren pas geleden hun dierbare, anderen al jaren geleden. Maar verlies verbindt.”
Die veilige sfeer is er niet zomaar – die wordt gecreëerd door Marianne en Pablo. Ze beginnen iedere bijeenkomst met een check-in: hoe was je week, wat heb je meegemaakt? Er ontstaan dan vanzelf thema’s die worden meegenomen in het creatieve proces. “En als het even te veel wordt, ben ik er om dat op te vangen,” vertelt Marianne. “Maar je ziet ook: mensen dragen elkaar. Ze brengen elkaar op ideeën, motiveren elkaar. Dat is ontzettend ontroerend om te zien.”
Meer dan verwerking
De rouwkoffers zijn meer dan een plek voor emoties en herinneringen: ze helpen de cursisten ook naar de toekomst te kijken. “Na de derde sessie merkte je echt verandering,” zegt Pablo. “Waar sommigen eerst zeiden dat ze niet durfden te reizen zonder hun partner, zagen ze nu opeens mogelijkheden.” Tegelijkertijd benadrukt Marianne dat rouw een ingewikkeld proces blijft. “Van ‘wij’ naar ‘ik’, dat is een enorme overgang. Soms voel je je sterk, soms val je weer terug. Maar doordat we die thema’s benoemen en bespreken, worden er wel zaadjes geplant.”
Nieuwe cursus in najaar 2025
Het blijkt uit alles dat het project goed beviel bij de cursisten. “We zagen echt vooruitgang, ook in het werken met materialen,” zegt Pablo. “En er was zoveel onderlinge steun. Iedereen was zó aardig voor elkaar.” Marianne: “We leven in een harde wereld, maar als het er op aankomt, zijn mensen zacht voor elkaar. En dat geeft mij veel positieve energie. Daar word ik blij van, daar doe ik het voor.”
Marianne en Pablo gaan in het najaar van 2025 dan ook een nieuwe groep cursisten begeleiden. Deze cursus bestaat uit zeven bijeenkomsten in plaats van vijf, om nog meer verdieping mogelijk te maken. “En we zouden heel graag ook eens een groep met kinderen begeleiden. Want ook zij hebben behoefte aan een veilige, creatieve uitlaatklep”, aldus Marianne.
Marianne en Pablo gaan dit najaar een tweede groep cursisten begeleiden bij het maken van een rouwkoffer. Foto: Jur Engelchor
Over project Rouwkoffers
Project Rouwkoffers is geïnitieerd door Cpunt in samenwerking met Stichting Nabestaandenzorg en wordt mogelijk gemaakt door gemeente Haarlemmermeer. Het is gebaseerd op het al bestaande project ‘Landkoffers, herinneringen die in mij wonen’.
De volgende editie van Rouwkoffers vindt plaats op donderdagen in de periode van 2 oktober tot en met 20 november 2025 in Cpunt Hoofddorp. Kijk voor meer informatie en om aan te melden op de website van Stichting Nabestaandenzorg. Aanmelden kan ook telefonisch via 06 11164769.
Over Marianne en Pablo
Marianne is als rouw- en verliesbegeleidster verbonden als ZZP’er voor Stichting Nabestaandenzorg en begeleidt in gemeente Haarlemmermeer een maandelijkse lotgenoten-rouwgroep. Daarnaast werkt ze vanuit haar eigen praktijk met cliënten die voor een persoonlijke een-op-een begeleiding kiezen. Meer over Marianne en haar werk lees je op haar website.
Pablo is Kunst docent bij Cpunt. Hij combineert theater en beeldende kunst, met keramische installaties en videoprojecties. De afgelopen jaren richtte hij zich op sociaal-politieke thema’s en de herhaling van conflicten door de geschiedenis heen. Zijn ervaring als scenograaf verwerkt hij in multidimensionale installaties waarin licht, geluid en klei samenkomen. Meer over Pablo en zijn kunst lees je op zijn website.