Haarlemmermeer loopt voorop met schoolgebouwenplan

Cipier

Is het zo slecht gesteld met de kwaliteit van de onderwijshuisvesting in Haarlemmermeer? Thierry van der Weide: “Nee maar wel met de financiële mogelijkheden die het Rijk de gemeente en schoolbesturen biedt om goede gebouwen te realiseren en ze ook zo te houden”, zegt hij.

Kameleon

“De rijksoverheid is als het ware een cipier. Gemeenten en schoolbesturen de gevangenen. Daar moeten we uit!”. Haarlemmermeer en de schoolbesturen hebben al enige tijd geleden een plan gemaakt om zich uit de financiële klem te bevrijden. “Een gewaagd plan waarmee we voorop lopen”, zegt Marjolein Steffens-van de Water, wethouder Jeugd & Onderwijs.
Het is om die reden dat De Kameleon een beetje beroemd kan worden. Deze basisschool in Zwanenburg, gebouwd in 1971 is in Haarlemmermeer als eerste IHP-project voor nieuwbouw en renovatie aan de beurt.

"De Kameleon is ook één van de eerste elf scholen in Nederland die aardgasvrij worden. Haarlemmermeer draait hiervoor mee in een landelijk programma waar vele ogen op zijn gericht", aldus wethouder Marjolein Steffens.

Haast

Ze zegt: "Het is noodzakelijk dat we zo’n IHP hebben. Wij zijn ervan overtuigd dat we het anders moeten aanpakken en dat we haast moeten maken. Haarlemmermeer heeft tal van schoolgebouwen, in alle soorten en maten, verspreid over onze uitgestrekte gemeente, op heel diverse plekken. Die zijn bepalend voor de omstandigheden waarin leerlingen en leraren moeten werken en presteren. Dat is eigenlijk waar het IHP om draait. De realiteit gebiedt me te zeggen dat er best wat schoolgebouwen voor verbetering vatbaar zijn. Vergeleken met andere gemeenten staan de schoolgebouwen in Haarlemmermeer er goed bij. Maar we vinden: niet goed genoeg. Vooral het binnenklimaat is een bron van zorg."

Met het IHP zijn vele tientallen miljoenen euro’s gemoeid. De komende vijftien jaar staan er zo’n 40 projecten op het gebied van onderwijshuisvesting op het programma. Dat geld is niet alleen bedoeld voor bestaande gebouwen die moeten worden opgeknapt of vervangen maar ook voor schoolgebouwen die in nieuwe wijken komen te staan. Want Haarlemmermeer groeit stug door.

Koploper

Wat is er nu zo innovatief aan dat IHP, wat maakt Haarlemmermeer nu koploper op dit gebied? Om dat goed te kunnen vertellen, moet Thierry van der Weide nog wat meer zeggen over dat plaatje met die gevangenis. 

"Gemeenten krijgen sinds 1997 geld van het Rijk om schoolgebouwen te financieren. Maar dat is te weinig als je kijkt naar de opgave waar we voor staan. Dat geldt trouwens niet alleen voor Haarlemmermeer. De schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor de exploitatie van hun schoolgebouwen maar ook het geld dat zij krijgen voor onderhoud, buiten en binnen, voor schoonmaak, voor tuinonderhoud, voor energie en heffingen die ze moeten betalen, is niet toereikend. Ze komen gemiddeld zo’n 30 tot 35 procent te kort. Dit is al jaren zo. Daardoor zijn ze gedwongen om onderhoud uit te stellen, het ene mankement tegen het andere weg te strepen of andere trucs uit te halen. Die gaan op den duur toch ten koste van de kwaliteit. Ook op het gebied van het binnenklimaat. En wat dacht je van de energieprestaties van zo’n matig onderhouden schoolgebouw? Door corona zijn binnenklimaat en de ventilatie in de beleving van het publiek ineens hete hangijzers. Maar ook dit speelt al jaren!"

Tegen elkaar uitgespeeld

Behalve een groot financieel probleem met schoolgebouwen is er ook nog een andere kwestie. Wethouder Marjolein Steffens: “Die komt erop neer dat door het systeem de gemeente en schoolbesturen als het ware tegen elkaar worden uitgespeeld. Ga maar na. De gemeente moet vanwege de wettelijke zorgplicht die ze heeft de bouw financieren. We krijgen daar te weinig geld voor dus letten we extra goed op wat we uitgeven. Maar de schoolbesturen, die voor de exploitatie en het onderhoud ook al niet zo goed in de slappe was zitten, willen natuurlijk graag dat we gebouwen neerzetten die heel lang mee kunnen en geen torenhoge energiekosten met zich meebrengen. Gemeente en schoolbesturen hebben als het ware belang bij hoge kosten voor de ander om zo zelf minder kosten te hebben. Je moet eens weten wat voor gedoe je daardoor met elkaar kunt hebben!”

Total cost of ownership

“Het mooie is dat we die brug in Haarlemmermeer al een tijdje geleden hebben neergelaten en zijn overgestoken. Dat we iets hebben bedacht waardoor we die tegengestelde belangen hebben veranderd in één groot gezamenlijk belang. Zodat we iets kunnen doen aan de kwaliteit en de trage vervanging van slechte schoolgebouwen. In Nederland duurt dat gemiddeld 69 jaar. Dat is echt schandalig.”
Thierry van der Weide toont nog een verhelderend plaatje op het scherm van een grote rechthoek die de levensduurkosten van een schoolgebouw verbeelden. Links onderin zijn in een veel kleiner rechthoekje de bouwkosten en de ontwerpkosten afgebeeld. “Dit laat zien dat je eigenlijk vooral moet kijken naar de levensduurkosten maar de focus is dikwijls gericht op dat minirechthoekje onderin. In Haarlemmermeer hebben we de gemeente en de schoolbesturen samen verantwoordelijk gemaakt voor wat we Total Cost of Ownership hebben genoemd. Dat betekent onder meer dat ook schoolbesturen bijdragen aan de investeringen. Dat kunnen ze doen op basis van hun onderhoudsplannen. Zij profiteren immers van de flink lagere energierekening in hun energieneutrale gebouw.”
“Wat we als het ware hebben gedaan is dat we allemaal onze geldpotjes hebben omgekeerd en daar één grote geldpot van hebben gemaakt waarmee we schoolgebouwen renoveren, vervangen of toevoegen.”

Pijnlijke keuzes

“En ja”, zegt wethouder Marjolein Steffens, “dat is best gewaagd en innovatief. De schoolbesturen hebben hiervoor ook hun nek moeten uitsteken en dat waardeer ik zeer. Er zijn ook pijnlijke keuzes gemaakt. Die zitten hem vooral in de volgorde. Niet alle scholen kunnen tegelijk aan de beurt komen. Dat snapt iedereen maar tegelijkertijd zijn er ook scholen die al lang wachten. Te lang. Daarom zei ik al: ik ben ervan overtuigd dat het IHP dé manier is om onze schoolgebouwen naar het niveau te tillen dat leerlingen en schoolpersoneel er optimaal in kunnen presteren. En we hebben haast.”