‘Cruquius Penning is een mooie erkenning’
Ecoloog Li An Phoa zet zich in voor drinkbare rivieren. Dat doet ze onder meer door wandelingen te maken langs rivieren waarbij ze in gesprek gaat met mensen die in het gebied wonen en werken. Voor haar inzet ontvangt zij op 29 november de Cruquius Penning 2023. Deze penning reikt de gemeente Haarlemmermeer eens in de twee jaar uit aan een persoon in Nederland die als pionier vooropgaat op weg naar een duurzame samenleving.
Het oordeel van de jury van de Cruquius Penning: “Ze weet een snaar te raken aan de hand van een prachtig vergezicht en past dit concreet toe met acties en daadkracht. Laat ons geraakt worden door iemand die vanuit het hart strijdt voor een betekenisvolle toekomst met een droombeeld waar we zelf invloed op hebben.”
“Een mooie erkenning”, noemt Li An Phoa (43) de onderscheiding door de telefoon vanuit haar huis in Zandvoort. “Heel fijn dat Haarlemmermeer op deze manier een podium geeft aan initiatieven voor een schonere en gezondere wereld.” Bij de uitreiking van de prijs op 29 november zal Li An Phoa de 1852-lezing houden.
Fascinerende wisselwerking
Li An is geboren en getogen aan de Hollandsche IJssel, maar haar belangstelling voor rivieren werd pas echt gewekt toen ze als 24-jarige een kanotocht maakte in het noorden van Canada. “Ik was diep onder de indruk van de schoonheid van het rivierlandschap en raakte gefascineerd door de relaties tussen het land en het water. En ik ontdekte tot mijn verbazing dat ik hier gewoon uit de rivier kon drinken.”
Zorgen voor water
Maar toen ze er drie jaar later terugkwam, was drinken uit de rivier niet meer mogelijk. “Door de bouw van een dam voor een waterkrachtcentrale, was het ecologisch systeem verstoord en het zelfreinigend vermogen van de rivier verloren.” Door deze ervaring besloot Li An zich in te zetten voor drinkbare rivieren. “Al het leven op aarde is afhankelijk van water. Door onze manier van leven, onze industrieën, het ombuigen en indammen van rivieren en onze ingrepen in het landschap, verstoren we de ecologische balans. En als wij niet zorgen voor het water, kan het water straks niet meer voor ons zorgen.”
Wandelen
Streven naar gezonde, drinkbare rivieren werd de leidraad in haar leven. Om anderen te mobiliseren, loopt zij sinds 2015 langs rivieren. Tijdens die wandelingen nodigt zij mensen die er wonen of werken uit om een stuk mee te wandelen en gaat met hen in gesprek. Gewone mensen, kinderen, boeren, ondernemers, maar ook bestuurders. Wat betekent de rivier voor hen? Hoe komt het dat hun rivier vervuild is? Wat kunnen zij doen om de rivier weer drinkbaar te maken?
Rivierfamilies
“Ik wil mensen bewust maken dat ze zélf iets kunnen doen. Een drinkbare rivier is een heel concreet doel waar je samen aan kunt werken. Daarbij zijn we van elkaar afhankelijk. Want wie stroomopwaarts de rivier vervuilt, zadelt daar ook de mensen stroomafwaarts mee op.” Tijdens een wandeltocht langs de Maas in 2018 bedacht zij hiervoor de term ‘rivierfamilies’. “Op een snikhete dag in Frankrijk werd ik plotseling overvallen door heftig onweer. Ik kreeg toen allemaal berichtjes van mensen bij wie ik de dagen daarvoor had gelogeerd en die zich zorgen om mij maakten. “Toen besefte ik dat water ons letterlijk verbindt. Water vormt als het ware onze bloedband.”
Uitdaging
De grootste uitdaging om rivieren weer drinkbaar te maken is volgens Li An een verandering van onze levenshouding. “Mensen onderschatten zichzelf. We denken vaak dat ons handelen er toch niet toe doet, dat wij het verschil niet kunnen maken. Maar dat doet er wél toe. Het doet ertoe hoe we leven, wat we kopen, wat we eten, welke keuzes we maken. We kunnen ervoor kiezen om vanaf nu niets meer te doen wat de rivieren verder vervuilt. Door van drinkbare rivieren een kompas te maken in ons leven, zowel individueel als in de samenleving, kunnen we bereiken dat de rivieren weer drinkbaar worden.”
18.000 kilometer
De afgelopen tien jaar wandelde Li An 18.000 kilometer op vijf continenten. Onderweg spreekt ze mensen, geeft ze les en doet onderzoek. In 2021 richtte ze de Stichting Drinkable Rivers op, die lokale acties ondersteunt om rivieren gezond te maken en de waterkwaliteit te monitoren. “Er zijn al 52 organisaties in 19 landen die ons burgeronderzoek uitvoeren.” Over haar wandeling langs de Maas is een driedelige televisiedocumentaire gemaakt: ‘De Drinkbare Maas’. Deze tocht leidde tot de oprichting in 2019 een netwerk van Franse, Belgische en Nederlandse burgemeesters voor het verbeteren van de waterkwaliteit van de Maas. Samen met Maarten van der Schaaf schreef Li An Phoa het boek ‘Drinkbare rivieren’.
Li An Phoa, winnaar van de Cruquius Penning. Foto: Henk Ganzeboom.
Keuze van de winnaar
De jury heeft gekozen voor Li An Phoa omdat ze met haar bevlogen strijd en visie voor schone, drinkbare rivieren op een vernieuwende wijze een betekenisvol vergezicht biedt en invulling geeft aan ‘Groter denken en Kleiner doen’ (uitspraak Herman Tjeenk Willink). Het verhaal van drinkbare rivieren is een metafoor voor een volhoudbare toekomst, waarvan het urgent is om het droombeeld op een positieve manier te schetsen en in acties om te zetten.
De jury: “Li An Phoa biedt als ecoloog en filosoof systemisch perspectief dat vernieuwend is, en brengt dit met haar authentieke inzet als persoon concreet in actie en stimuleert ook anderen om hier invulling aan te geven. Van de manier waarop je voedsel verbouwt tot aan de shampoo die je gebruikt: al onze dagelijkse acties doen ertoe.”
Schijnwerper
Met de lezing en de penning zet gemeente Haarlemmermeer de schijnwerper op maatschappelijke vraagstukken en in het bijzonder water. Water is onlosmakelijk verbonden met Haarlemmermeer. Waterbeheer speelt nu een steeds grotere rol in Haarlemmermeer vanwege de klimaatverandering.
Informatie over de 1852 Lezing en de Cruquius Penning staat op deze pagina.